การเขียนรายงานการพัฒนาโครงงาน 

หลังจากวางแผนและทำการพัฒนาโครงงานทางด้านเทคโนโลยีสารสนเทศแล้ว ทางผู้จัดทำจะต้องนำขั้นตอนกระบวณการ ตลอดจนผลงานที่ได้ มานำเสนอในรูปแบบรายงาน ที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับโครงงานทั้งหมด เพื่อให้ผู้สนใจที่มีความรู้พื้นฐานสามารถทำความเข้าใจเนื้อหาโครงงานจากการอ่านรายงานได้โครงการ โดยองค์ประกอบรายงานโครงการ จะแบ่งออกเป็น 3 ส่วนใหญ่ๆ ดังนี้ 

1. ส่วนประกอบตอนต้น

-ปกนอกและปกใน

-บทคัดย่อ(ภาษาไทยและภาาาอังกฤษ)

-กิตติกรรมประกาศ

-สารบัญ 

-สารบัญตาราง

-สารบัญรูปภาพ คำอธิบายสัญลักษณ์และคำย่อ

2.ส่วนประกอบเนื้อหา

-บทที่1 บทนำ

-บทที่2 ทฤษฎีและงานที่เกี่ยวข้อง

-บทที่3 วิธีการดำเนินการทำโครงงาน

บทที่4 ผลการทดลองและวิเคราะห์ผล

-บทที่5 สรุปและข้อเสนอแนะ

3.ส่วนประกอบท้าย

-บรรณานุกรม

-ภาพผนวก

บำรุงรักษาระบบ 
         บำรุงรักษาระบบ คือ ขั้นตอนการดูแลระบบต่างๆ เช่น การแก้ไขจุดยกพร่อง ที่เกอดขึ้นหลังจากการใช้งานในสภาพแวดล้อมจริง การเพิ่มเติมความสามารถของระบบงาน การปรับเปลี่ยนการทำงานบางประการให้ทันสมัยมากขึ้น เป็นต้น จากขั้นตอนการพัมนาโครงงานทางเทคโนโลยี สามารนำเอาหลักแนวคิดเชิงคำนวณเข้าไปประยุกต์ใช้ตั้งแต่การกำหนดปัญหาหลักใหญ่ของโครงงาน และแยกยแะปัญหาเป็นปัฯหาย่อย จากนั้นทำการหารูปแบบในการแก้ปัญหาต่างๆ

ติดตั้งระบบ

          ติดตั้งระบบ คือ ขั้นตอนการนำซอฟต์แวร์และระบบงานใหม่ที่เสร็จสมบูรณ์มาติดตั้งในสภาพแวดล้อมการทำงานจริง จัดทำเอกสารการติดตั้งระบบงานใหม่และคู่มือการใช้งาน จัดฝึกอบรมผู้ใช้งาน ดำเนินการใช้งานระบบใหม่ ประเมินผลการใช้งานระบบใหม่ เพื่อหาจุดยกพร่องต่างๆ  ซึ่งการใช้งานระบบใหม่นั้น ควรใช้งาตควบคู่กับระบบงานเดิม ( กรณีที่มีระบบงานเดิม) โดยใช้ข้อมูลชุดเดียวกัน และเปรียบเทียบผลลัพธ์ว่าตรงกันหรือไม่ หากถูกต้องตรงกันจึงนำระบบงานเดิมออก แล้วใช้งานระบบงานใหม่แทนที่

   

พัฒนาระบบ และทดสอบระบบ
     พัฒนาระบบ และทดสอบระบบ คือ ขั้นตอนการดำเนินงานต่างๆ เพื่อพัฒนาระบบ โดยดำเนินงานตามการออกแบบจากขั้นตอนการออกแบบระบบ เช่น การเขียนชุดคำสั่งต่างๆเพื่อสร้างซอฟต์แวร์ การสร้างฐานข้อมูลเพื่อจัดเก็บข้อมูล จัดทำเอกสารพัฒนาระบบ รวมถึงการทดสอบระบบงานว่าสามารถทำงานได้อย่างถูกต้อง และตรงตามความต้องการของผู้ใช้งานจากขั้นตอนการวิเคราะห์ระบบหรือไม่ โดยทดสอบระบบในสภาพแวดล้อมจำลองและสภาพแวดล้อมจริง

เป็นต้น

ออกแบบระบบ
            ออกแบบระบบ คือ ขั้นตอนการกำหนดวิธีการแก้ปัญหาต่างๆ จากขั้นตอนการวิเคราะห์ระบบ โดยขั้นตอนการวิเคราะห์ระบบ โดยขั้นตอนนี้จะกำหนดขั้นตอนการทำงานโดยใช้แผนภาพแสดงลำดับขั้นตอนการทำงาน (flowchart) แผนภาพแสดงความสัมพันธ์ของข้อมูล ( Entity Relationship Diagram : ER Diagram) พจนานุกรมข้อมูล (data dictionary) หน้าจอส่วนติดต่อกับผู้ใช้งาน ( Graphic User Interface: GUI) เทคโนโลยีต่า่งๆ ที่นำมาใช้ในกระบวนการแก้ปัญหาต่างๆของระบบงาน ลักษณะการเขียนชุดคำสั่ง รวมถึงจัดทำเอกสารการออกแบบระบบ เช่น  ลักษณะการจัดเก็บข้อมูลสมาชิก เป็นต้น

วิเคราะห์ระบบ
  วิเคราะห์ระบบ คือ ขั้นตอนการทำความเข้าใจกับระบบงาน ทั้งระบบงานปัจจุบันและระบบงานที่จะพะฒนาขึ้นมาแทนที่ หรือระบบงานที่พัฒนาขึ้นใหม่ โดยการทำความเข้าใขกับระบบงานนั้นจำเป็นต้องเก็บรวบรวมข้อมูลปัญหา และความต้องการต่างๆ เพ่ื่อนำมาวิเคราะห์หาขอบเขตของระบบงานใหม่ ฟังก์ชันต่างๆ และฟังก์ชันงานเล่านั้นเกี่ยวข้องกับบุคลาการใดบ้าง รวมถึงจัดทำเอกสารการวิเคราะห์ระบบมีขั้นตอนย่อย ดังนี้
   1) สัมภาษณ์ผู้ใช้งาน คือ ขั้นตอนที่ต้องลงพื้นที่สัมภาษณ์ผู้ใช้งานเพื่อเก็บข้อมมูลต่างๆ ดังนี้ ขั้นตอนการทำงานของระบบงานเดิม เอกสารการทำงานต่างๆ ของระบบงานเดิม ปัญหาที่พบของระบบเดิม ความต้องการของระบบที่สร้างขึ้นใหม่ และข้อจำกัดหรือข้อยกเว้นต่างๆ ของระบบงานใหม่ ในการสัมภาษณ์นั้นทีมงานพัฒนาไม่ควรดำเนินงานเพียงลำพัง แต่ควรจัดทีมงานสัมภาษณ์อย่างน้อย 2 คน เพื่อให้สามารถเก็บข้อมูลได้ครบถ้วน ซึ่งผู้ทำหน้าที่รับผิดชอบ ในการสัมภาษณ์จะเป็นนักวิเคราะห์และนักออกแบบระบบ
   2) วิเคราะห์ปัญหาและความต้องการ คือ หลังจากการสัมภาษณ์เพื่อเก็บข้อมูลแล้ว ทีมผู้พัฒนาควรนำข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์มาวิเคราะห์หาข้อมูล ดังนี้ ปัญหาและสาเหตุของปัญหาของระบบงานเดิม ผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งหมดของระบบงานใหม่   ความต้องการของระบบใหม่ โดยต้องกลับไปสัมภาษณ์และวิเคราะห์ซ้ำ หากยังไม่สามารถวิเคราะห์ปัญหาและความต้องการได้ครบถ้วน หลักการวิเคราะห์ คือ แสดงให้เห็นว่าระบบทำอะไร ( what ) โโยยังไม่พิจารณาว่าระบบทำอย่างไร ( how ) ซึ่งจะดำเนินการในขั้นตอนการออกแบบระบบ

    3) กำหนดขอบเขตของระบบ คือ การกำหนดขอบเขตการพัฒนาระบบงานใหม่ โดยต้องกำหนดว่าจะดำเนินการทำอะไรบ้าง ไม่ทำอะไรบ้าง ระบบงานใหม่มีฟังก์ชันอะไรบ้าง ไม่ครอบคลุมอะไรบ้าง และมีข้อจำกัดอะไรบ้าง ซึ่งถือว่าเป็นขั้นตอนที่สำคัญอีกขั้นตอนหนึ่ง หากกำหนดขอบเขตไม่ชัดเจน อาจทำให้เกิดความไม่เข้าใจระหว่างทีมผู้พัฒนาและผู้ใช้งาน ส่งผลให้ทีมงานผู้พัฒนาดำเนินงานนอกเหนือความต้องการของระบบ พรือพัฒนาไม่ครบถ้วนตรมความต้องการ รวมถึงพัฒนาระบบผิดพลาดและล่าช้ากว่ากำหนด

    4) วิเคราะห์กลุ่มกระบวนการการทำงาน (grouping process ) และกลุ่มข้อมูล (grouping data ) คือ ขั้นตอนการวิเคราะห์เพื่อหากระบวนการทำงานว่าระกอบด้วยกระบวนการทำงานย่อยอะไบ้างที่จะถุกพัฒนาขึ้นมา เช่น กระบวนการค้นาข้อมูล กระบวนการจัดการการยืม-คืนหนังสือ กระบวนการการจัดการข้อมูลนักเรียน เป็นต้น และการวิเคราะห์เพื่อหากลุ่มข้อมูลที่เกิดขึ้นในการพัฒนาว่ามีกลุ่มข้อมูลใด โดยแต่ละกลุ่มข้อมูลประกอบด้วยข้อมูลใดบ้าง เช่น กลุ่มข้อมูลหนังสือประกอบด้วยข้อมูลรหัสหนังสือ ชื่อหนังสือ ชื่อผู้แต่ง จำนวนหน้า หมายเลข isbn เป็นต้น  พร้อมกับจัดทำแผนภาพกระแสข้อมูล และแผนภาพบริบท

แผนภาพกระแสข้อมูล (dataflow diagram )

   เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการเขียนระบบใหม่ในการเขียนแผนภาพจำลองการทำงานของกระบวนการต่างๆ ในระบบ หรือเป็นแบบจำลองกระบวนการ ( process model ) ประเภทหนึ่ง ซึ่งนำมาใช้วิเคราะห์และออกแบบระบบเชิงโครงสร้าง โดยแสงความสัมพันธ์ระหว่างกระบวนการกับข้อมูล ใช้บรรยายถาพรวมของระบบ แสดงขั้นตอนการทำงานของระบบ ระบุแหล่งข้อมูล การไหลของข้อมูล ปลายทางของข้อมูล การก็บข้อมูล และการประมวลผลของข้อมูล 

                  วัตถุประสงค์ของการสร้างแผนภาพกระแสข้อมูล 

                       เป็นแผนภาพที่สรุปรวมข้อมูลทั้งหมดที่ได้จากการวิเคราะห์ในลักษณะของรูปแบบที่เป็นโครงสร้าง

                       เป็นข้อตกลงร่วมกันระหว่างนักวิเคราะห์ระบบและผู้ใช้งาน

                       เป็นแผนภาพที่ีใช้ในการพัฒนาต่อในขั้นตอนของการออกแบบระบบ

                       เป็นแผนภาพที่ใช้ในการอ้างอิง หรอืเพื่อใช้ในการพัฒนาต่อในอนาคตฃ

                       ทราบที่มาที่ไปของข้อมูลที่ไหลไปในกระบวนการต่างๆ (data and process)

            ขั้นตอนการดำเนินงาน ( process) เป็นงานที่ดำเนินการตอบสนองข้อมูลที่ได้รับเข้า หรือ ดำเนินการตบอสนองต่อเงื่อนไขสภาวะใดๆ ที่เกิดขึ้น ไม่ว่าขั้นตอนการดำเนินงานนั้นจะกระทำโดยบุคคล หน่วยงาน หุ่นยนต์ เครื่องจักร หรือเครื่องคอมพิวเตอรืก็ตาม 

             แหล่งจัดเก็บข้อมูล (data store) เป็นแหล่งเก็บบันทึกข้อมูล เปรียบเสมือนคลังข้อมูล (เทียบเท่ากับไฟล์ข้อมูล และฐานข้อมูล) โดยอธิบายรายละเอียดและคุฯสมบัติเฉพาะตัวของสิ่งที่ต้องการเก็บและบันทึก สัญลักษณ์ที่ใช้อธิบาย คือ สี่เหลี่ยมเปิดหนึ่งข้าง แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่ส่วนที่ 1 ทางด้านซ้าย ใช้แสดงรหัสของ data store โดยอาจจะเป็นหมายเลขลำดับหรือตัวอักษรได้ เช่น d1 d2 เป็นต้น สำหรับส่วนที่2 ทางด้านขวา ใช้แสดงชื่อ data store หรื่อชื่อไฟล์

              ตัวแทนข้อมูล (external agents) หมายถึง บุคคล หน่วยงานในองค์กร องค์กรอื่นๆหรือระบบงานอื่นๆ ที่อยู่ภายนอกขอบเขตของระบบ แต่มีความสัมพันธ์กับระบบ โดยมีการส่งข้อมูลเข้าสู่ะบบเพื่อดำเนินงานเรียบร้อยแล้วจากระบบ โดยมีการส่งข้อมูลเข้าสู่ระบบเพื่อดำเนินงาน และรับข้อมูลที่ผ่านการดำเนินการเรียบร้อยแล้วจากระบบ สัญลักษณ์ที่ใช้อธิบาย คือ สี่เหลี่ยมจัตุรัสหรือสี่เหลี่ยมผืนผ้า ภายในจะต้องแสดงชื่อตัวแทนข้อมูล โดยสามารถทำซ้ำได้ด้วยการใช้เครื่องหมาย \ ( back slash) ตรงมุมล่างซ้าย

               เส้นทางการไหลของข้อมูล (data flow) เป็นการสื่อสารระหว่างขั้นตอนการทำงานต่างๆ และสภาพแวดล้อมภายนอกหรือภายในระบบ โดยแสดงถึงข้อมูลที่นำเข้าและส่งออกไปในแต่ละขั้นตอน ใช้ในการแสดงถึงการบันทึกข้อมูล การลบข้อมูล และการแก้ไขข้อมูลต่างๆ สัญลักษณ์ที่ใช้อธิบายเส้นทางการไหลของข้อมูล คือ เส้นตรงที่ประกอบด้วยหัวลูกศร เพื่อบกทิศทาง การเดินทางหรือการไหลของข้อมูล

แผนภาพบริบท (context diagram) 

           เป็นแผนภาพกระแสข้อมูลระดับบนสุดที่แสดงภาพรวมทั้งหมดของระบบที่มีความสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมภายนอกระบบ ซึ่งประกอบด้วย กระบวนการเพียงกระบวนการเดียว นั่นคือ ระบบที่ศึกษา บุคคลอระบบภายนอก และการเคลื่อนที่ของข้อมูลจากภายนอกระบบสู่ระบบ

กำหนดปัญหา
   กำหนดปัญหา วิเคราะห์ความเป็นไปได้และวางแผน คือขั้นตอนที่ทีมผู้พัฒนาซอฟต์แวร์ทำการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ในการพัฒนาวอฟแวร์ว่าจะสามารถดำเนินการได้สำเร็จหรือไม่ภายใต้ปัจจัยต่างๆ เช่น ระยะเวลาที่กำหนด งบประมาณ เป็นต้น ซึ่งหากวิเคราะห์แล้วมีความเป็นไปได้สูงที่จะดำเนินการพัฒนาซอฟตแวร์ได้สำเร็จ จึงจะดำเนินการประชุมและวางแผนเพื่อพัฒนาต่อไป
1)ประชุมทีมงาน คือการประชุมทีมงานผู้พัฒนา เพื่อกำหนดหน้าที่ให้แก่ทีมงาน กำหนดลักษณะการทำงาน ข้อตกลงการทำงานต่างๆ รวมถึงมาตรฐานการทำงาน เพื่อให้การปฏิบัติงานเป็นไปในทิศทางเดียวกัน และควรจัดทำเอกสารบันทึกการประชุมให้แก่ผู้เข้าประชุมลงลสยมือชื่อรับทราบด้วยเช่นกัน
2)กำหนดแผนงาน คือ ขั้นตอนการจัดทำแผนการดำเนินงาน ซึ่งถือว่าเป็นผลลัพธ์ของขั้นตอนการวิเคราะห์ความเป็นไปได้และการวางแผน ซึ่งหลังจากกำหนดแผนการดำเนินงานแล้ว ทีมผู้พัฒนาต้องนำเสนอแผนการดำเนินงานดังกล่าวต่อผู้บริหารหรือผู้ที่มีอำนาจในการพิจารณาเพื่อพิจารณาและลงลายมือชื่อต่อไป
ตัวอย่างเช่น แผนการดำเนินงานระบบห้องสมุดโรงเรียนแห่งหนึ่ง ซึ่งมีระยะเวลาการพัฒนาระบบทั้งสิ้น 4 เดือน โดยเริ่มจากเดือนมีนาคม เป็นการวิเคราะห์ระบบ  เมษายนเป็นการออกแบบระบบ  พฤษภาคมเป็นการพัฒนาระบบ และติดตั้งระบบเดือนมิถุนายน  เป็นต้น

การพัฒนาโครงงานทางด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ

        การพัฒนาโครงงานทางด้านเทคโนโลยีจำเป็นต้องใช้แนวคิดเชิงคำนวณเพื่อแก้ปัญหาต่างๆได้อย่างเป็นระบบเพื่อให้โครงงานสำเร็จลุล่วงตามเป้าหมาย การพัฒนาโครงงานใดๆ ทางเทคโนโลยีสารสนเทคมีขั้นตอนเบื้องต้น 6 ขั้นตอน ได้แก่ กำหนดปัญหา วิเคราะห์ระบบ ออกแบบระบบ พัฒนาระบบ และทดสอบระบบ ติดตั้งระบบ และบำรุงระบบ

แนวคิิดเชิงคำนวณ

       แนวคิดเชิงคำนวณ(computational Thinking) ไม่ใช่การคิดเหมือนหุ่นยนต์หรือการเขียนโปรแกรมโดยผู้เชี่ยวชาญ แต่เป็นทักษะที่มุ่งเน้นการคิดเชิงตรรกะ คือสามารถอธิบายการาคิดเชิงคำนวณอย่างเป็นระบบ หรือเป็นการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นลำดับขั้นตอน โดยการเข้าใจปัญหาและวิธีการแก้ปัญหาอย่างดป็นระบบ เพื่อให้ได้มาซึ่งวิธีการแก้ไข่ปัญหาที่ทั้งมนุษย์และคอมพิวเตอร์สามารถเข้าใจร่วมกันได้

แนวคิดเชิงคำนวณ

แนวคิดเชิงคำนวณ (computational Thinking)

แนวคิดเชิงคำนวณ (computational Thinking) ไม่ใช่การคิดเหมือนหุ่นยนต์หรือการเขียนโปรแกรมโดยผู้เชี่ยวชาญ แต่เป็นทักษะที่มุ่งเน้นการคิดเชิงตรรกะ คือ สามารถอธิบายการคิดเชิงคำนวณอย่างเป็นระบบ หรือเป็นการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นลำดับขั้นตอนโดยการเข้าใจปัญหาและวิธีการในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ เพื่อให้ได้มาซึ่งวิธีการแก้ไขปัญหาที่ทั้งมนุษย์และคอทมพิวเตอร์สามารถเข้าใจร่วมกันได้